İHLAS SURESİ

 Surenin kaynaklarda tespit edilen yirmiyi aşkın adı vardır. Ancak yaygın olarak İslâm dininin temel ilkesi tevhîd inancının veciz bir ifadesi olan "İhlâs" adıyla tanınmıştır. En çok kullanılan isimlerinden biri de "Kul hüvellahü ehad"dır. Ay­rıca "Samed”, “Tevhîd”, “Esâs”, “Tecrîd”, “Necat”, “Velayet”, “Mukaşkışe”, “Muavvize" ad­larıyla da anılmaktadır.1 

4 ayetten oluşan sure, Mekke’de inmiştir. Medine'de in­diğine dair rivayet de vardır. Mekke'de indiğini söyleyenler Mekkeli müşriklerin Hz. Peygamber'e gelerek "Bize rabbinin soyunu anlat" dediklerini, bunun üzerine bu surenin indirildiğini bildiren rivayetleri delil getirirler. Medine'de indiğini söyleyenler ise, Yahudilerle Hıristiyanların Hz. Peygamber'e yönelttikleri Allah hakkındaki sorulara bir cevap olmak üzere Cebrail'in Hz. Pey­gamber'e gelip "Kul hüvellahü ehad" suresini okuduğunu bildiren rivayetleri delil göstermişlerdir. Ancak surenin üslup ve içeriği Mekke döneminde indiği İzlenimini vermektedir.2

Hz. Peygamber bu surenin önemi ve fazileti hakkında söyle buyurmuştur; "Canım kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki bu sure Kur'an’ın üçte birine denktir"  Yine Hz. Peygamber, sevdiği için bu sureyi her namazda okuyan bir sahabîye, "Onu sevmen seni cennete götürür" müjdesini ver­miştir.3

İhlas suresi, Mushaftaki sıralamada 112., nüzul sırasına göre ise 22. suredir.

 

Bu surenin temel konuları şunlardır:

Allah’ın birliği (Tevhid),

Allah’ın varlığının kendinden oluşu,

Allah’ın doğmamış ve doğurmamış olması,

Eşi ve denginin bulunmayışı.

 

Surenin temel mesajları şunlardır:

- İhlas suresinin inmesine sebep olarak bir takım olaylar zikredilmiş ise de, doğrusu, bu sure ile İslam’ın Allah inancının kısa ve özlü bir şekilde formüle edilmiş olmasıdır. Bu sure ile hem müşriklere, hem Hıristiyanlara hem de Yahudilere cevap verilmiş olmaktadır.

- İhlas suresi, kendisinden sonra gelen ve Kur’an’ın son iki suresi olan Felak ve Nâs sureleriyle birlikte, “muavvizât” yani “Allah’a sığınılmaya vesile olar sureler” olarak isimlendirilmiştir. Bu şekilde isimlendirildiklerinde, her üç sure de dua kastıyla okunan, ya da Felak ve Nâs surelerinde olduğu gibi şifa bulmak için okunan sureler arasında yer almış olmaktadır.

- İhlas suresi Allah hakkında şu dört hususu ortaya koymaktadır: 1) Tevhid, 2) Allah’ın varlığının kendinden oluşu, 3) Allah’ın doğmamış ve doğurmamış oluşu, 4) Allah’ın eşi ve benzerinin olmaması.

- Tevhid, Allah’ın bir ve tek olması demektir. Birden fazla ilah söz konusu olamaz. Bu şekilde müşriklerin putları da ilah kabul eden şirk inançları reddedilmiş olmaktadır. Tevhid inancı İslam dininin, diğer dinlerden ayıran en bariz vasfıdır. Her dinin ön plana çıkan, kendisini diğer dinlerden ayıran bir takım özellikleri olduğu gibi, İslam’ı diğer dinlerden ayıran vasfı, tek tanrı inancına dayalı bir din olmasıdır. Allah’ın tekliği, hem zatında hem de sıfatlarında söz konusudur.

- Yüce Allah Samed’dir; Samed, var olmak için bir başka varlığa ihtiyacı olmayan, kendi başına ayakta durabilen, varlığını sürdürmek için harici bir şeye ihtiyacı olmayan demektir. Böyle bir varlık da sadece Yüce Allah’tır. Tüm varlıkları o yaratmıştır ve tüm varlıklar, varlıklarını ona borçludurlar.

- Allah doğmamış ve doğurmamıştır. Hıristiyanlar Hz. İsa’yı Allah’ın oğlu kabul etmişler, Kur’an’ın ifadesine göre Yahudiler de Üzeyir Allah’ın oğludur, demişlerdir. Ayrıca müşrik Araplar melekleri kız kabul edip, onları Allah’a izafe etmişlerdir. İhlâs suresinin bu ayetleri, Hıristiyanların ve Yahudilerin bu tür iddialarını reddetmekte olduğu gibi, müşriklerin melekleri Allah’a izafe etmelerini de yalanlamaktadır. Çünkü bu gibi inanışlar Tevhid akidesini zedelemektedir.

- İhlas suresinin ifade ettiği dördüncü gerçek, Allah’ın hiçbir şekilde denginin, eşi ve benzerinin olmadığıdır. Müşrikler, birden fazla ilah kabul ettikleri gibi, sadece Allah için düşünülmesi gereken sıfatları putlara da atfediyorlar, bu şekilde sıfatlarında Allah’a ortak koşmuş; başka bir ifadeyle, Allah’a denk bir takım ilahlar tasarlamış oluyorlardı. İhlas suresi müşriklerin bu yanlış inançlarını da reddetmektedir.

1. Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı, Prof. Dr. İbrahim Kafi Dönmez, Prof. Dr. Sabrettin Gümüş, Kur’an Yolu: V/689.

2. Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı, Prof. Dr. İbrahim Kafi Dönmez, Prof. Dr. Sabrettin Gümüş, Kur’an Yolu:V/689.

3. Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı, Prof. Dr. İbrahim Kafi Dönmez, Prof. Dr. Sabrettin Gümüş, Kur’an Yolu:V/689-690.