ABESE SURESİ

Adını, ilk ayetindeki “abese” kelimesinden almaktadır. Abese, yüzünü ekşitmek, buruşturmak, surat asmak, bir şeyden hoşlanmadığını yüz ifadeleriyle bu şekilde belirtmek anlamına gelmektedir. Peygamberimizin, kendisiyle konuşmaya gelen bir âmâya sırtını dönmesi nedeniyle, ikaz edilmesini anlatan bir suredir. Rivayete göre bir gün Hz. Peygamber müşriklerin ileri gelenlerinden bir gruba dini tebliğ eder­ken yanlarına müminlerden olup gözleri görmeyen Abdullah ibn Ümmi Mektûm gelmiş ve Hz. Peygamber'e yaklaşarak Kur'an âyetlerinden bir kısmını kendisine tekrarlamasını veya açıklamasını istemişti. Etkisi azalacağı için konuşmasının ke­silmesinden rahatsız olan Hz. Peygamber, Abdullah'a ilgi göstermemiş, bunun üzerine bu surenin Resulullah'ı (s .a.) uyaran ilk on ayeti inmiştir

42 ayetten oluşan sure, Mekke’de inmiştir. 

Mushaftaki sıralamada 80., nüzul sırasına göre ise 24. suredir.

 

Bu surenin temel konuları şunlardır:

İnsanlara karşı davranış ilkeleri,

Kibir, müstağnilik ve nankörlük,

İnsanın yeryüzü serüveni,

Hesap gününde yakınların bir fayda vermemesi.

 

Surenin temel mesajları şunlardır:

- Peygamberimiz bir gün Mekke’nin ileri gelen, zengin ve itibarlı kişilerine İslam’ı anlatıyordu. Tam o sırada oraya, âmâ olan ve Mekke’nin asillerinden olmadığı anlaşılan Abdullah b. Ümmü Mektum gelir. İbn Ümmü Mektum’un amacı İslam hakkında bilgi almaktır. Fakat İbn Ümmü Mektum’un gelişi, Mekke’nin asillerine dini tebliğ etmekle meşgul olan Hz. Peygamber’in konsantrasyonunu bozmuş, doğrusu peygamberimiz bundan pek hoşlanmamıştı. Hoşnutsuzluğunu da yüzünü ekşitip, İbn Ümmü Mektum’a sırtını dönerek göstermişti. Böyle yapmakla, sanki İbn Ümmü Mektum’a, “şimdi nereden çıktın” der gibi bir tavır takınmış olmaktaydı. İşte bu tavrı, alemlere rahmet olarak gönderilen, üstün ahlaki yaratılışa sahip olan, örnek insan Hz. Peygamber’in peygamberliğine yakışmamış, yüce Allah ta onu bu davranışından dolayı ikaz etmiştir. Bundan anlaşılan şudur: İnsanları dış görünüşleri ve sahip oldukları imkanlarla değil, iman ve ihlasıyla, erdemiyle değerlendirmek gerekir. Mal mülk sahibi nice kişiler vardır ki, Allah katında değersizdir: buna karşılık sade bir hayat süren, temiz kalpli nice yoksul vardır ki, Allah katında değerlidir.

- Kur’an, öğüt almak isteyenler için en değerli hazinedir.

- Bir damla meniden yaratılan insan, kendi haline bakmaz da, kendisini yaratan ve nice nimetler bahşeden Allah’a nankörlük eder.  

- Dinin amacı ahlaki olgunluğa ermiş insanı ortaya çıkartmaktır. Bizim dünyaya gönderiliş ve iman ve ibadetle mükellef tutuluş gayelerimizden en önemlisi, ahlaklı varlıklar haline gelmemizin sağlanmasıdır.

- İnsanoğlu toplumsal bir varlıktır. Allah onu bu şekilde yaratmıştır. Ekonomik gücü ve sosyal statüsü ne olursa olsun, başkasına muhtaçtır. Türkçedeki “insan insanın külüne muhtaç” deyişi ne kadar manidardır.

- Allah insanı yaratmış, bir nutfe haline getirmiş, can vermiş, dünya hayatını tattırmıştır. Sonra insanı öldürür ve nitekim onu hesap için yeniden diriltir. İnsanın yeryüzündeki serüveninin özeti aslında bundan ibarettir.

- Kıyamet günü insanlar hesaba çekileceği zaman, hiç kimse birbirine yardım edemez.